نام پیشرفتگی دریایی است در خشکی که بین ایران و شبه جزیرة عربستان واقع است . طول آن 800 هزار گز و از اروند رود به سویجنوب شرقی تا شبه جزیرة مسندم در عمان ممتد است و از طریق دریای عمان با اقیانوس هند ارتباط دارد و تنگة هرمز آن تا دریای عمان می باشد . ولی اغلب تنگة هرمز را جزء آن می آورند . این دریا از قدیم بین اعراب بحرالفارس نام داشته و در ماخذ اسلامی نیز بدین نام آمده است و در نوشته های غربی آن پرسیکوس سینوس یا پرسیکوم ماره ( حتما شما می دانید که غربیان باستان از پارس با عنوان پرس یاد می کردند مثل پرسپولیس که این نام را اولین بار یونانیان استفاده کرده اند(نویسنده)) آمده . مساحت خلیج فارس متجاوز از 251226 کیلومتر مربع است و عرض آن در مدخل آن یعنی تنگة هرمز 80 هزار گزی و در راس خلیج فارس متجاوز از 220 هزار گز و منتهای عرض آن 320 هزار گز می باشد . عرض آبهای ساحلی ایران طبق قانون مصوب تیر 1313 هجری شمسی و لایحة اصلاحی فروردین 1338 از خط مبدا آبهای بحر عمان 13 میل دریایی است . عمق آن به ندرت از 90 متر تجاوز می کند بر خلاف دریای سرخ که عمق آن تا بیش از دو هزار متر می رسد . منابع ثروت : سواحل خلیج فارس حاوی معادن سرشار نفت است . بعضی از جزایر آن خاصّه هرمز و ابوموسی معدن خاک اخرای سرخ است که استخراج می شود . نمک به مقدار زیاد در آنجا وجود دارد و در سواحل ایرانی آن نزدیک لنگه، گوگرد استخراج می گردد و سنگ گچ مرغوب نیز در همة قسمتهای آن هست . در سراسر جزایر و حواشی خلیج گیاه و رستنی بسیار کم است و در نزدیک بندرعبّاس و کنار رود سند و هفوف احساء اراضی وسیعی برای کشت و بذر وجود دارد . در سواحل جنوبی خلیج فارس شتر برای حمل و نقل تربیت می کنند و مانند نقاط ایران حیوانات اهلی آنها اسب و الاغ و گوسفند و بز است . در خلیج فارس حدود دویست نوع ماهی است که مهمترین آنها شمشیر ماهی است که به نام شیر ماهی مشهور می باشد . در خلیج فارس ماهیهای دیگری از قبیل بعضی اقسام « رایا » و « موژیل » و « هیلارا» نیز یافت می شود. کوسه ماهی در خلیج فارس فراوان است و کوسه دندان نیز در آنجا وجود دارد . صید مروارید و صدف در خلیج فارس در سابق رونق بسیار داشت ولی پس از آمدن صدف و مروارید مصنوعی این صید از رونق افتاد. تاریخچة دریانوردی در خلیج فارس : دریانوردی در خلیج فارس سابقة طولانی دارد ولی نخستین مدرک قطعی در این باب از قرن چهارم قبل از میلاد است و استیلای ایرانیها نیز بر سواحل و جزایر جنوبی خلیج فارس لااقل از قرن اول قبل از میلاد مسیح می باشد . در دوره های اسلامی بعد از زوال قدرت خلفای عباسی شاهان آل بویه بار دیگر عمان و بحرین را ضمیمة فارس کردند و این نواحی تا قریب یک قرن مطیع آنان بود و سپس تحت استیلای سلاجقة کرمان و اتابکان فارس در آمد . تورانشاه اول سلجوقی مرکز تجارت دریایی را از سیراف به کیش منتقل کرد . از سال 626 هجری قمری بند و سپس جزیرة هرمز بی رقیب تجارت خلیج فارس بود و ملوک هرمز در خلیج فارس قدرت یافتند . پس از بسته شدن راه تجارت بین شرق و غرب ، بر اثر فتوحات عثمانیها ، تجار پرتقالی متوجّة خلیج فارس شدند و در 921 هجری قمری جزیرة هرمز به تصرّف قطعی آنان در آمد . در سراسر قرن شانزدهم بعد از میلاد خلیج فارس تحت نظارت کامل پرتقالیها بود . در اواخر این قرن انگلیسیها و هلندیها در صدد استفاده از امکانات تجارتی خلیج فارس بر آمدند . مامورین شرکت هند شرقی بریتانیا مزایایی از شاه عبّاس اوّل صفوی گرفتند و کشمکش بین انگلیسیها و پرتقالیها آغاز گردید . در سال 1031 هجری قمری شاه عبّاس پرتقالیها را از هرمز بیرون راند و از آن پس استیلای پرتقالیها در خلیج فارس برافتاد . در 1179 هجری قمری هلندیها از آخرین پایگاه خود جزیرة خارک طرد شدند .در اوضاع آشفتة اواخر عهد صفوی خارجیها بحرین را گرفتند ( 1130 هجری قمری ) و نادر شاه در ( 1149 هجری قمری= 1737 میلادی ) بحرین را به ایران برگرداند. و این منطقه که جزء لاینفک ایران از قدیم الایّام بود از دخالتهای بیگانه مصون ماند و اکنون نیز بنادر مهم آن از بهترین و آبادترین بندرهای اقیانوس هند است.
به نقل از دایره المعارف دهخدا
عمومی